نشریه نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال بیست و یکم شماره 1 (پیاپی 27، شهریور 1380)

طی سالهای 1375-1373 در بررسی هایی که به منظور تعیین فون مگسهای Syrphidae در ارومیه بعمل آمد از زیر خانواده Syrphinae جمعا 19 گونه جمع آوری و شناسایی شد که هشت گونه و چهار جنس از آنها برای اولین بار از ایران گزارش می شوند که با علامت * نشان داده شده است. این گونه ها عبارتند از:Melanostoma mellinum * (L), Epistrophe euchroma* (Kowarz), Eupeodes corollae (Fabricuius), Eupeodes sp.*, Episyrphus balteatus (De Geer). Ischiodon aegypticus* (Wiedmann), Dasysyrphus albostriatus* (Fallen), Syrphus ribesii (L), Syrphus vitripennis (Meigen), Scaeva albomaculata (Macquart), Scaeva pyrastri (L), Sphaerophoria scripta (L), Sphaerophoria ruepplli * (wied.), Sphaerophoria turkmenica (Bankowska), Xanthogramma pedissequum (Harris), Paragus tibialis (Fallen) Paragus bicolor (Fabricius), Paragus competitus* (Wied.), Paragus sp.* در این بررسی مشخصات مورفولوژیک و رفتار تغذیه ای مطالعه شده است. تمامی گونه ها برای منطقه ی ارومیه جدید هستند.

از اوایل قرن بیستم تاکنون دستگاه های تغذیه مصنوعی زیادی ساخته شده است. این دستگاه ها در زمینه پرورش بندپایان خونخوار بدون حضور میزبان زنده، تلقیح انگلها و بررسی میزان انتقال و دوره زندگی آنها در بدن ناقلین، بررسی اثر داروهای مختلف روی انگلها در بدن ناقلین و سایر بررسی های فیزیولوژیک کاربرد دارند. دستگاه تغذیه مصنوعی که در انسکتاریم دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران ساخته شده، سبک و قابل حمل و نقل بوده، دارای قطعات ساده، قابلیت کار با ولتاژهای مختلف و کار در شرایط میدانی و با برق اتومبیل می باشد. میزان جلب پشه های Anopheles stephensi (Lis) پرورش یافته در انسکتاریم دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، به این دستگاه برای ارزیابی کارایی آن بررسی شد. از چهار نوع خون مورد استفاده، بیشترین درصد حشرات جلب شده با خون فیبرین زدایی شده گوسفند (3±13) بود که با خونخواری طبیعی (0.57±13) اختلافی نشان نداد (p<0.05). کمترین درصد جلب با خون سیترات دار شده گوسفند بود (0.33+9.33). در کاربرد این دستگاه، استفاده از خون فیبرین زدایی شده گوسفند، برای تغذیه مصنوعی پشه ها توصیه می شود.

یکی از مهمترین رستنی های جنگلی استان بوشهر را درختان کنار تشکیل می دهد، این درختان مورد حمله انواع بندپایان قرار می گیرند. پروانه برگخوار کنار (Thiacidas postica) از آفات مهم این درختان در این منطقه محسوب می گردد. لاروهای این حشره با تغذیه از برگ، عملکرد درختان میزبان را به شدت کاهش می دهند. بررسی های به عمل آمده در سالهای 1378- 1376 نشان داد که این حشره در استان بوشهر دارای 2 تا 3 نسل است. خروج حشره بالغ نسل اول در فروردین ماه و اوایل اردیبهشت و نسل دوم از اواسط آبان ماه تا دی ماه اتفاق افتاد. بدلیل خروج تدریجی حشرات کامل در طبیعت مراحل مختلف زندگی آن همزمان مشاهده گردید. زمستان گذرانی و تابستان گذرانی حشره بصورت پیش شفیره داخل پیله های خاکی صورت گرفت. حشرات ماده پس از جفتگیری تخم ها را بصورت دسته ای گذاشتند. تعداد تخم در هر دسته، 82 تا 425 عدد، کل تعداد تخم گذاشته شده 450 تا 850 عدد بود که در 5 تا 10 روز تفریح شدند. این حشره 5 سن لاروی نشان داد که لاروهای سنین اول تا سوم به صورت دسته جمعی فعالیت کردند. دوره لاروی 23 تا 75 روز به طول انجامید. طول دوره پیش شفیرگی در سه دوره کوتاه مدت (3 تا 30 روز)، میان مدت (30 تا 79 روز) و بلند مدت (123 تا 270 روز) برای لاروهایی که درون پیله ها به صورت دیاپوز به سر می برند، ثبت شد. طول دوره شفیرگی 7 تا 45 روز و طول عمر حشرات بالغ بین 3 تا 13 روز بود. فعالیت پارازیتوییدی مگسهای خانواده Tachinidaeروی این حشره دیده شد.

زنبور پارازیتویید تخم زنجرک مو Arboridia kermanshah Dlabola در اصفهان با عنوانAnagrus atomus (L) شناسایی گردید و مشخصات مرفولوژیک مراحل تخم، لارو، شفیره و حشره کامل مورد مطالعه قرار گرفت. حشره کامل به رنگ عمومی قهوه ای روشن است، زنبور ماده به طول 17.64±524 و زنبور نر 14.4 ±522.8 میکرون است. بال جلو در بخش جلویی دارای یک منطقه فاقد مو است و گرز در شاخک زنبور ماده دارای سه شیار حسی در بخش جلویی است. تخم ها کشیده و دارای زائده دم مانندی هستند. اندازه ی تخم های موجود در تخمدان متغیر و متوسط طول آنها 17.44 ± 102.24 میکرون است. در تخمدان هر زنبور ماده به طور متوسط 10.96 ± 36.4 تخم شمارش گردید. لارو سن یک کیسه ای شکل و بدون حرکت به طول 16.49±203.33 میکرون است. لارو سن دوم استوانه ای شکل و دارای آرواره بالای قلاب مانند، بدن شش بندی و با تحرک زیاد است. طول آن از 40.04±369.17 در مراحل اولیه تا 42.82±581 میکرون در مراحل پایانی متغیر است. در طی رشد، رنگ لارو از سفید شکری تا قرمز تغییر می کند. شفیره ماده به طول 16.49±580 و شفیره نر 545.6±46.34 میکرون است که دارای رنگ تیره و چشم های سیاه هستند. مشخصات کلیدی و تصاویر مراحل رشدی زنبور ارایه شده است.

طی جمع آوری های بعمل آمده در سالهای 80- 1378 در منطقه مغان در شمال غربی ایران، 17 گونه کفشدوزک جمع آوری و مورد شناسایی قرار گرفت که 9 گونه از آنها برای نخستین بار از این منطقه جمع آوری شده است. تفکیک جنسی 12 گونه از کفشدوزک ها بر اساس روش راندال و همکاران (1992) انجام گرفت و شکل استرنیت های شکمی حشرات بالغ جهت تشخیص افراد نر و ماده مورد استفاده قرار گرفت. شکل حاشیه عقبی استرنیت پنجم و ششم شکم و اندازه نسبی قسمتهای انعطاف پذیرغشایی در جنسها از اهمیت زیادی برخوردار بوده و مشخصات جنسی مفیدی جهت شناسایی بودند. در مورد برخی گونه ها سه نوار انعطاف پذیرغشایی بین استرنیت های شکمی خصوصیت ثانویه مناسبی جهت تفکیک جنس ها ارزیابی شد. مشخصات مورد استفاده جهت تفکیک جنسی آنها در اشکال ترسیم شده نشان داده شده اند.
این روش در مورد گونه هایStethorus gilvifrons (Mulsant)، Clitostethus arcuatus (Rossi)، Scymnus subvillosus Goeze، Scymnus rubromaculatus (Goeze)، Exochomus flavipes (Thunberg) و Bulaea lichatschovi (Humm) بکار گرفته شد.

کرم ساقه خوار اروپایی ذرت زیر گونه Persica به عنوان آفتی چند خوار به بسیاری از گیاهان زراعی نظیر ذرت، پنبه، برنج، نهالهای صنوبر و بید خسارت می زند. برای زیست سنجی اثر هاگ و کریستال های سمی B.thuringiensis در جهت تعیین عامل کنترل بیولوژیک برای این آفت، پرورش آزمایشگاهی روی غذای مصنوعی صورت گرفت. لاروهای سن اول با غلظتهای مختلفی از دو واریته باکتری به نامهای Thuringiensis و Kurstaki تغذیه شد و نتایج زیست سنجی با اثر فرآورده تجاری Dipel مقایسه گردید. غلظتهای مختلف از ترکیب هاگ و سم باکتری به غذای مصنوعی اضافه شد. پس از آغاز تغذیه لاروها، مرگ و میر آنها تا 72 ساعت شمارش و تا محاسبه 50 درصد مرگ و میر در جمعیت (Lc50) ادامه یافت. نتایج نشان داد که واریته کورستاکی (پی پی ام (Lc50=420 اثر کشندگی مشابهی نسبت به فرآورده تجارتی دایپل (پی پی امLc50=420.8) دارد و هر دو به طور معنی داری اثر کشندگی بیشتری نسبت به واریته تورنژینسیس (پی پی ام Lc50=3892.7) نشان دادند.
آزمایش دوم برای تعیین زمان موثر برای دریافت دز کشنده باکتری انجام شد. لاروهای سن دوم از هاگ و سم باکتری با غلظت 2000 پی پی ام از واریته کورستاکی تغذیه شده بودند که 17.2 و 50 و 82 درصد از آنها به ترتیب بعد از 2 و 10.8 و 72 ساعت تلف شدند.
آزمایش سوم برای تعیین حساسیت سنین مختلف حشره که از غلظت ثابت 500 پی پی ام باکتری واریته کورستاکی تغذیه کرده بودند، انجام شد. نتایج نشان داد که سن اول حشره به طور معنی داری نسبت به سن سوم حساستر است. همچنین سن پنجم نسبت به سنین دیگر از حساسیت کمتری برخوردار بود(a=5%).